Małopłytkowość, czyli gdy krew nie krzepnie prawidłowo

Małopłytkowość (inaczej trombocytopenia), to stan, w którym liczba płytek krwi spada poniżej normy. Prawidłowy wynik płytek krwi powinien mieścić się powyżej 150 G/l (150 000/µl) lub dolnej granicy normy przewidzianej dla danego laboratorium, która czasem może wynosić 140 G/l. W związku z tym spadek ilości trombocytów poniżej tych wartości uznajemy za wynik nieprawidłowy. 

Jest jednak pewne odstępstwo od tej zasady: u kilku procent osób w populacji wynik między 100-150 G/l będzie wariantem normy. Między innymi z takiego powodu warto regularnie wykonywać morfologię krwi, by móc zauważać tego typu indywidualne uwarunkowania.

Do zmniejszenia liczby płytek krwi może dojść w następstwie:

• rzadkich zaburzeń wrodzonych, 
• aplazji szpiku, czyli upośledzenia funkcji szpiku, przez co nie wytwarza on odpowiedniej ilości krwinek,
• niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego,
• włóknienia szpiku,
• uszkodzenia szpiku przez leki,
• działania niektórych leków, np. heparyny,
• choroby alkoholowej,
• procesów autoimmunologicznych,
• zespołu wykrzepiania wewnątrznaczyniowego,
• hipersplenizmu (powiększenia śledziony),
• zespołu hemolityczno-mocznicowego,
• zakażeń bakteryjnych,
• niewydolności wątroby,
• krwawienia.

Niewielkie obniżenie liczby płytek krwi bardzo często jest zauważalne dopiero w wynikach morfologii, przy jednoczesnym braku zgłaszania jakichkolwiek objawów przez samego pacjenta. Objawów zaburzeń procesów krzepnięcia najczęściej nie obserwujemy do czasu bardzo istotnego spadku PLT - najczęściej poniżej 20-30 tys.

Gdy liczba płytek krwi spada poniżej wartości 20 G/l (rzadko już przy 30 G/l), widoczne mogą się stawać objawy skazy małopłytkowej, czyli zwiększonej skłonności do nadmiernych krwawień. Obserwuje się wówczas krwawienia z błon śluzowych, dziąseł (zwłaszcza po zabiegach stomatologicznych), przedłużające się i obfite miesiączki u kobiet, a także większą tendencję do tworzenia się sińców, nawet jeśli nie doszło do uderzenia. 

Charakterystyczne jest natomiast występowanie małych krwawych podbiegnięć. Przypominają one wysypkę i nie bledną przy ucisku. Ich lokalizacja jest zgodna z działaniem grawitacji, tzn. u osób leżących będą pojawiały się na plecach, natomiast u tych bez ograniczeń ruchowych przede wszystkim na nogach. 

Krwawienia, które pojawiają się u osób z małopłytkowością mogą mieć charakter spontaniczny, czyli pojawiać się bez jakiegokolwiek urazu. 

Pierwszym krokiem i jednocześnie podstawowym badaniem wykonywanym w przypadku podejrzenia małopłytkowości, jest morfologia krwi wraz z rozmazem. Jeśli mamy z nią do czynienia, zauważalne jest obniżenie liczby płytek krwi, a także zwiększoną lub zmniejszoną objętość płytek krwi (zależnie od przyczyny małopłytkowości). Diagnostyka może obejmować również wykonanie rozmazu mikroskopowego krwi obwodowej, wykluczenie przewlekłych zakażeń wirusowych (HBV, HCV, HIV), sprawdzenia stężenia immunoglobulin IgM, IgG, IgA, wykonania testu ureazowego czy badania na obecność antygenów bakterii Helicobacter Pylori w kale. W pewnych przypadkach niezbędne może być wykonanie biopsji szpiku kostnego. Panel badań w kierunku różnych zaburzeń powodujących małopłytkowość jest dość obszerny, a o tym, jakie z nich należy wykonać decyduje specjalista.
Małopłytkowość bywa także po prostu jednym z objawów chorobowych i w takim przypadku konieczne jest wykonanie stosunkowo szerokiej diagnostyki. Jej początkowymi i jednocześnie ważnymi elementami są badanie przedmiotowe oraz wywiad z pacjentem. Dobrze przeprowadzone, mogą znacząco zawęzić obszar poszukiwań i finalnie ułatwić rozpoznanie choroby podstawowej oraz wdrożenie właściwego dla niej leczenia. 
Spadek liczby płytek krwi może być połączony ze spadkiem liczby czerwonych krwinek (erytrocytów) i białych krwinek (leukocytów) - mówimy wtedy o pancytopenii. Jeżeli przyczyna pancytopenii jest nieznana wymaga ona pilnego kontaktu z lekarzem.

Główny cel terapii w małopłytkowości to zabezpieczenie pacjenta przed pojawieniem się krwawień. Czasem celem jest podwyższenie liczby płytek krwi do takiego poziomu, dzięki któremu możliwe będzie wykonanie potrzebnej operacji czy innego typu zabiegu.
Postępowanie terapeutyczne w przypadku małopłytkowości zależy od przyczyny problemu. Z tego powodu istotne jest ustalenie, czy zbyt niska ilość płytek nie jest efektem choroby lub skutkiem przyjmowanych leków. W związku z tym jedną z form postępowania leczniczego może być np. zmiana przyjmowanych dotychczas preparatów. Przy znacznej małopłytkowości, zwłaszcza jeśli towarzyszą jej krwawienia lub cechy skazy małopłytkowej, konieczne bywa przetoczenie koncentratu płytek krwi.
Jeżeli poziom Twoich płytek krwi odstaje od normy, najlepiej skonsultuj swoje wyniki z lekarzem, ponieważ może to być wskazaniem do przeprowadzenia dalszej diagnostyki.